หากเคยเดินทางไปในที่ต่าง ๆ ของประเทศไทย จะสังเกตเห็นว่ามี ศาลพระภูมิ ตั้งอยู่แทบทุกแห่ง ไม่ว่าจะเป็นบ้านเรือน ห้างสรรพสินค้า โรงแรม หรือสถานที่ราชการ ความนิยมในการตั้งศาลพระภูมิเกิดจากความเชื่อที่ว่า พระภูมิ หรือ เทวดาผู้ปกป้องสถานที่ จะคอยคุ้มครองบ้านเรือนและนำความเจริญรุ่งเรืองมาให้ แต่คำถามที่เกิดขึ้นคือ เทวดามีจริงหรือ? และ ทำไมศาลพระภูมิจึงกลายเป็นสิ่งสำคัญในสังคมไทย?
.
ตามหลักพระพุทธศาสนา เทวดาถูกกล่าวถึงในพระไตรปิฎกในฐานะสิ่งมีชีวิตที่เกิดจากบุญและมีชีวิตอยู่ในภพภูมิที่สูงขึ้นกว่ามนุษย์ แต่ถึงแม้เทวดาจะมีอำนาจและความสุขมากกว่ามนุษย์ พวกเขายังต้องเวียนว่ายในสังสารวัฏเหมือนกับเรา เมื่อหมดบุญ เทวดาก็ต้องจุติ (ตาย) และไปเกิดใหม่ในภพภูมิอื่น เทวดาในพระพุทธศาสนาจึงเป็นผู้ที่ยังไม่พ้นจากความทุกข์และกฎแห่งกรรม
.
ท้าวสักกะ (พระอินทร์) เทวดาที่มักถูกกล่าวถึงบ่อยในพระสูตร เป็นตัวอย่างหนึ่งของเทวดาที่ฟังธรรมจากพระพุทธเจ้าและปฏิบัติตามธรรมเพื่อบรรลุความสุขที่ยั่งยืน ขณะที่เทวดาในระดับอื่น ๆ เช่น เทวดาที่อยู่ในสวรรค์ชั้นต่าง ๆ ก็ปรากฏในการแสดงธรรมหลายครั้งในพระไตรปิฎก
.
แต่ถึงแม้พระพุทธศาสนาจะไม่ได้ปฏิเสธการมีอยู่ของเทวดา คำสอนหลักของพระพุทธเจ้าเน้นให้มนุษย์พึ่งพาตนเองและละวางจากความยึดมั่นในสิ่งภายนอก เพื่อบรรลุความพ้นทุกข์ การเชื่อในเทวดาอาจเป็นส่วนหนึ่งของการปฏิบัติตามความเชื่อของผู้คน แต่ไม่ได้เป็นหนทางที่นำไปสู่การพ้นทุกข์ตามหลักพุทธศาสนา
.
อ้างอิงดังคำกล่าวในพระไตรปิฎกไทย (ฉบับหลวง) เล่มที่ ๒๕ หน้าที่ ๒๘ ข้อที่ ๒๔
พึ่งตนพึ่งธรรมไม่พึ่งสิ่งอื่น
อานนท์ ! พวกเธอทั้งหลายจงมีตนเป็นประทีป
มีตนเป็นสรณะ ไม่เอาสิ่งอื่นเป็นสรณะ;
จงมีธรรมเป็นประทีป มีธรรมเป็นสรณะ
ไม่เอาสิ่งอื่นเป็นสรณะ
- มหาวาร .สํ. ๑๙/๒๑๖/๗๓๖
เทวดาซึ่งนับเนื่องในหมู่คนธรรพ์ (เทียบได้กับเทพารักษ์ของศาสนาฮินดู) คนธรรพ์จะอาศัยอยู่ที่ต้นไม้มีกลิ่น ไม่ใช่อิฐปูนที่มนุษย์สร้างขึ้น
ภิกษุทั้งหลาย ! พวกเทวดาซึ่งนับเนื่องในหมู่คนธรรพ์ เป็นอย่างไรเล่า ?
พวกเทวดาซึ่ง...
อาศัยอยู่ที่ต้นไม้มีกลิ่นที่รากก็มี
อาศัยอยู่ที่ต้นไม้มีกลิ่นที่แก่นก็มี
อาศัยอยู่ที่ต้นไม้มีกลิ่นที่กระพี้ก็มี
อาศัยอยู่ที่ต้นไม้มีกลิ่นที่เปลือกก็มี
อาศัยอยู่ที่ต้นไม้มีกลิ่นที่กะเทาะก็มี
อาศัยอยู่ที่ต้นไม้มีกลิ่นที่ใบก็มี
อาศัยอยู่ที่ต้นไม้มีกลิ่นที่ดอกก็มี
อาศัยอยู่ที่ต้นไม้มีกลิ่นที่ผลก็มี
อาศัยอยู่ที่ต้นไม้มีกลิ่นที่รสก็มี
อาศัยอยู่ที่ต้นไม้มีกลิ่นที่กลิ่นก็มี
ภิกษุทั้งหลาย ! พวกนี้เราเรียกว่า พวกเทวดาซึ่งนับเนื่องในหมู่คนธรรพ์
- บาลี ขนฺธ. สํ. ๑๗/๓๐๙/๕๓๖.
ความเป็นมาของการตั้งศาลพระภูมิในบ้านเรือนและสถานที่ต่าง ๆ มีรากฐานมาจากความเชื่อดั้งเดิมที่คนไทยเชื่อว่า พระภูมิ คือวิญญาณหรือเทพเจ้าที่ดูแลพื้นที่และสิ่งปลูกสร้าง ความเชื่อนี้ผสมผสานระหว่างศาสนาพราหมณ์-ฮินดู และศาสนาพุทธ โดยมีความเชื่อว่าการบูชาพระภูมิจะนำพาความเจริญรุ่งเรือง ความสงบสุข และความคุ้มครองจากภัยอันตราย
.
ศาลพระภูมิ จึงถูกสร้างขึ้นเพื่อเป็นที่สถิตของพระภูมิ ซึ่งมักจะตั้งอยู่ในจุดที่มองเห็นได้ชัดเจนในบริเวณบ้านหรืออาคาร โดยมีการทำพิธีบวงสรวงและบูชาพระภูมิด้วยดอกไม้ ผลไม้ และอาหารต่าง ๆ เป็นตัวอย่างของการผสมผสานระหว่างความเชื่อของศาสนาพุทธและพราหมณ์-ฮินดู ในสังคมไทย เทวดาและสิ่งศักดิ์สิทธิ์ได้รับการยอมรับและบูชาควบคู่ไปกับการปฏิบัติธรรมทางพระพุทธศาสนา ทำให้ศาลพระภูมิเป็นส่วนหนึ่งของวิถีชีวิตของคนไทย พิธีนี้ยังคงได้รับการปฏิบัติในหลายพื้นที่ของไทยจนถึงปัจจุบัน โดยเฉพาะในวันสำคัญหรือเมื่อเกิดเหตุการณ์ที่ต้องการความช่วยเหลือจากสิ่งศักดิ์สิทธิ์
.
ขอขอบคุณข้อมูล : พุทธที่แท้จริง
