ในวินาทีที่บุคลหนึ่งบุคคลใดกําลังจะถึงแก่ความตาย ปกติแล้ว เมื่ออยู่ในช่วงเวลาแห่งความเป็นความตาย จิตของผู้ที่ไม่เคยฝึกฝนการภาวนาเลยจะควบคุมได้ยากมาก ก่อนที่ จิตสุดท้ายจะดับไปสู่ความตาย จิตจะต้องเข้าภวังค์เสียก่อน
.
ภวังค์จิต ก่อนตายนี้ มีลักษณะพิเศษ คือประสาทสัมผัสจะดับ หูไม่ได้ยิน ตาไม่เห็น จมูกไม่ได้กลิ่น ลิ้นไม่รู้รส กายไม่รู้สัมผัส พูดง่ายๆ ว่าร่างกายไม่ทํางานแล้ว แต่จิตยังทํางานอยู่ ในขณะนั้นเองจะมีนิมิตปรากฏขึ้นในภวังค์จิต ได้แก่
.
กรรมอารมณ์ปรากฏ
คือสิ่งที่ทําไว้ในชาตินี้ หรือชาติก่อน จะมาปรากฏในภวังค์จิต เป็นลักษณะเหตุการณ์ที่ดําเนินไปเรื่อยๆ คล้ายกับดูภาพยนตร์ไม่ได้เจาะจงจุดใดจุดหนึ่ง
.
กรรมนิมิตอารมณ์ปรากฏ
กรณีนี้จะไม่ปรากฏเป็นภาพในภวังค์จิต แต่จะปรากฏเป็นภาพกุศลหรืออกุศล ที่ตนเคยทําไว้ในชาตินี้แทน ซึ่งจะมีความชัดเจนมาก เช่น เห็นภาพตอนที่่ตนเองไปทําบุญทํากุศล (สร้างกรรมดี) ไปช่วยสร้างวัดฯ หรือเห็นสัตว์ตัวที่เคยฆ่าไว้ซึ่งจะทําให้ไปเกิดทันทีด้วยผลกรรมที่รุนแรง
.
คตินิมิตอารมณ์ปรากฏ
คือเกิดนิมิตเป็นผล แห่งกรรม เช่นเห็นเป็นภพภูมิตามผลกรรมที่ตนกระทําไว้เห็นเป็น นรกสวรรค์ เป็นวิมาน เป็นเทวดา นางฟ้า หรือเปรต อสุรกาย สัตว์เดรฉาน เป็นผลแห่งกรรมจากการกระทํานั้นๆ เป็นต้น
.
ภพภูมิของสัตว์ หมายถึง อาณาเขตของแผ่นดินแผ่นฟ้า อันเป็นที่อาศัยอยู่แห่งสัตว์โลก ได้แก่ ภพภูมิของสัตว์ หมายถึง อาณาเขตของแผ่นดินแผ่นฟ้า อันเป็นที่อาศัยอยู่แห่งสัตว์โลก ได้แก่
.
-กามภพ ภพของสัตว์ผู้ยังเสวยกามคุณ ได้แก่ มนุษย์ 1 สวรรค์ 6 อบาย 4
-รูปภพ ภพที่เป็นรูปาวจร ภพของสัตว์ผู้เข้าถึงรูปฌาน ได้แก่ รูปพรหม 16 ชั้น
-อรูปภพ ภพที่เป็นอรูปาวจร ภพของสัตว์ผู้เข้าถึงอรูปฌาน ได้แก่ อรูปพรหม 4
.
ภพภูมิจึงมีทั้งหมดรวม 31 ภูมิ อันได้แก่ กามภูมิ 11 รูปพรหมภูมิ 16 อรูปพรหมภูมิ 5
.
ว่ากันว่า 31 ภพภูมิ นั้นล้วนอยู่ในจิตของเราหมดเลย ไม่ได้อยู่ภายนอกที่ไหนอยู่ในใจของเรานี่เอง เมื่อจิตมีความโลภ จิตก็เป็นเปรตในร่างมนุษย์ ตายตอนนั้นก็ไปเสวยความเป็นเปรตเลย
.
เมื่อจิตมีความโกรธ ก็เหมือนตกนรกทั้งเป็น ลองสังเกตเวลาเราโกรธก็เหมือนถูกไฟเผาในใจของเรา ตายตอนนั้น จิตออกจากร่าง ก็ถูกความร้อนแผดเผาอยู่อย่างนั้นตลอดเวลา ไม่สามารถเปลี่ยนอารมณ์ได้ เพระไม่มีกายสังขารแล้ว
.
เมื่อมีความสุขเข้าถึงสภาวธรรมตามลำดับขั้นชั้นต่างๆ ก็เป็นเทวดา เป็นพรหม ในร่างมนุษย์ ตายตอนนั้นก็เสวยวิหารธรรมความสุข เป็นเทวดา พรหม ตามลำดับขั้นชั้นต่างๆ ตาม กำลังของจิตที่ได้ฝึกมา
.
ขอบคุณที่มา >>> อมตะธรรม ประเทศไทย / มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์