ความเชื่อ เรื่อง “ธรณีประตู” นี้ มาจากประตูเรือนหรือประตูห้องบ้านคนไทยสมัยโบราณจะมีธรณีประตูกันทุกบ้าน หากบ้านใดสร้างที่พักอาศัยไม่มีธรณีประตู จะเรียกว่า โรง เช่น โรงนา ลักษณะของธรณีประตูเป็นไม้ขวางวางภายในประตู มีรูครกสำหรับเดือยบานประตู และมีช่องสำหรับลงลิ่มหรือลงกลอน คำว่า “ธรณี” หมายถึงโลก ดิน หรือแผ่นดิน คนเราเกิดมาจะให้ความสำคัญต่อแผ่นดินเกิด เพราะเป็นทั้งที่อยู่อาศัย และที่ทำมาหาเลี้ยงชีพ จึงถือว่าแผ่นดินมีบุญคุณ และแผ่นดินมีความหมายมาจากคำว่า “ธรณี”
.
ไม่มีที่มาแน่ชัดว่าการ ห้ามเหยียบธรณีประตู มีมาแต่เมื่อใด แต่ทั้งบ้าน วัง วัด ก็ปรากฏธรรมเนียมแบบนี้ทั้งสิ้น สันนิษฐานว่ามาจากการเคารพในพระพรหมเก้าองค์ สถิต ณ เคหะสถานบ้านเรือน พระอาราม เรือกสวนไร่นาพืชพันธุ์ธัญญาหาร และหนึ่งในนั้นคือ ประตู ป้อมค่าย หอรบ บันได เรียกว่า “พระนครราช”
.
เรื่องห้ามเหยียบธรณีประตูนี้มีอีกเหตุผลหนึ่งของ คนโบราณ ที่เชื่อว่าไม้ที่มาทำธรณีประตู มักจะนำมาจากต้นไม้ใหญ่ และเชื่อว่าต้องมีนางไม้ติดมาด้วย และเมื่อเข้ามาอยู่ในบ้านก็จะเป็นผีประจำบ้านให้ความคุ้มครองคนในบ้าน หรือที่ชาวบ้านเรียกกันว่า “ผีบ้านผีเรือน” หากมีผีป่าหรือผีอื่นจะเข้ามาในบ้าน ก็เชื่อกันว่าจะถูกผีบ้านเฝ้าประตูไม่ยอมให้เข้าไป ผีนั่นก็คือผีที่มากับไม้ธรณีประตู นั่นเอง เมื่อเจ้าของบ้านให้ความเคารพนับถือธรณีประตูเช่นนี้ เวลาจะเดินเข้าประตูจึงห้ามเหยียบให้ใช้วิธีข้ามแทน
.
นอกจากประตูบ้านแล้ว เรายังพบเห็นเหตุการณ์ที่ชัดเจนอีกที่หนึ่ง ในพิธีบวชนาค ญาติพี่น้องของนาคที่เป็นคนเฒ่าคนแก่จะร้องบอกนาคว่าเวลาจะเดินเข้าประตูโบสถ์ หลังจากเดินเวียนรอบโบสถ์แล้วว่า “นาคอย่าเหยียบธรณีประตูนะ” ถึงตอนที่นาคจะเข้าประตูจริง ญาติพี่น้องจะช่วยกันอุ้มนาคข้ามธรณีประตู สืบเนื่องมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน แม้ว่าปัจจุบันโลกจะก้าวล้ำนำหน้าไปไกลแค่ไหนก็ตาม
.
หากมาวิเคราะห์ดีๆ แล้ว เจตนาของคนโบราณที่ห้ามลูกหลานหรือใครก็ตามไม่ให้เหยียบธรณีประตู กุศโลบายของคนสมัยก่อนเป็นการเตือนใจให้ระวังเมื่อก้าวย่างเพราะธรณีประตูเรือนไทยในอดีตสูงเกือบศอก เกรงว่า ผู้ที่เดินเข้าหรือออกเท้าจะไปสะดุดธรณีประตูเข้า เป็นเหตุให้ล้มหรือได้รับบาดเจ็บเกิดขึ้นได้ หรือการจะเข้าไปสู่สถานที่ศักดิ์สิทธิ์ หรือเข้าบ้านเรือนผู้อื่นให้อยู่ในอาการสำรวมระมัดระวังการเดิน หากจะดูของจริงเกี่ยวกับความเชื่อนี้ให้เห็นกับตาก็สามารถดูได้จากพิธีบวชนาค ตอนนาคเข้าโบสถ์ขอบรรพชาอุปสมบทเป็นสงฆ์ที่จัดขึ้นตามวัดต่างๆ ก็ยังมีให้เห็นกันอยู่ตลอดและเชื่อว่าความเชื่อนี้จะยังคงอยู่ต่อไปแน่นอน
