ว่าด้วยประวัติศาสตร์การกินเจในไทย
ประเด็นเรื่องการ กินเจ มักจะมีดราม่าให้คนมาถกเถียงกันทุกปีอยู่แล้ว บ้างก็เถียงกันว่า
คนที่ ไม่กินเจ = บาป แต่คนที่ กินเจ = ได้บุญ จิตใจดี ก่อนอื่นเลยเราอยากบอกให้ผู้อ่านได้รู้ว่า "การกินเจเป็นสิ่งที่ขึ้นอยู่กับความเชื่อ" ขึ้นชื่อว่าความเชื่อแล้ว ความเชื่อของคนแต่ละคน คนแต่ละกลุ่ม แต่ละลัทธิย่อมไม่เหมือนกันอยู่แล้ว
พอนึกถึงคำว่า กินเจ แล้ว คนส่วนมากมักจะเข้าใจว่ากินเจก็คือการกิน มังสวิรัติ ไม่กินเนื้อสัตว์ แต่จริง ๆ แล้วไม่ใช่ เพราะคำว่ากินเจ ชื่อเต็มของมันเนี่ยก็คือ การถือศีลกินเจ คือกินเจเฉย ๆ ไม่ได้ จะต้องมีการถือศีลประกอบร่วมด้วย มีการประพฤติตัวให้อยู่ในศีลธรรม ตามทำนองคลองธรรม ทำตัวเองให้สะอาดบริสุทธิ์ที่สุด ในช่วงกินเจเราเลยจะเห็นคนส่วนมากนิยมใส่ชุดสีขาวกัน
นอกจากนี้เรื่องอาหารการกิน ก็จะไม่เหมือนกับการกินมังสวิรัติไปซะทีเดียว เพราะว่าก็จะมีการห้ามกินพวกอาหารที่มีกลิ่นฉุนด้วย แต่ก็มีเนื้อสัตว์บางชนิดอย่างหอยนางรม ที่ได้รับการยกเว้น แม้ประเทศจีนไม่มีเทศกาลกินเจเดือน 9 ที่ยิ่งใหญ่เหมือนไทย จนทำให้หลายคนพูดกันว่า “ในจีนไม่มีกินเจ” ซึ่งจริง ๆ แล้วนับว่าไม่ถูกต้องซะทีเดียว เพราะต้นกำเนิดของการกินเจในไทย ก็มาจากประเทศจีนนั่นเอง นอกจากนั้นการลดหรืองดเนื้อสัตว์ในวัฒนธรรมจีนนั้นมีหลายสายแตกย่อยมาก ๆ ตั้งแต่สมัยความเชื่อดั้งเดิม ไปจนถึงยุคศาสนาเต๋าและพุทธก็มีคำสอนให้งดเว้นเนื้อสัตว์ทั้งคู่
การกินเจในจีนมีอยู่บ้างประปราย แต่ไม่ได้ทำกันทุกภาค เผอิญคนจีนที่อพยพมาไทยนั้น มาจากมณฑลกวางตุ้ง และฮกเกี้ยนกันมาก ซึ่งตรงนั้นมีการกินเจกันแพร่หลาย เมื่อพวกเขาอพยพเข้าไทย ก็พาวัฒนธรรมของตัวเองมาด้วย
การกินเจในประเทศไทยเกิดขึ้นครั้งแรกในภูเก็ต เริ่มจากมีเรื่องเล่าว่า ประเพณีกินเจ หรือ “เจี๊ยฉ่าย” (แปลตรงตัวคือ “กินผัก”) นั้น เริ่มต้นขึ้นในประเทศไทยที่หมู่บ้านในทู ปัจจุบันอยู่ในอำเภอกะทู้ จังหวัดภูเก็ต แถวนั้นมีแร่ดีบุกมาก แรงงานจีนฮกเกี้ยนเลยมักมาทำเหมืองกันตั้งแต่ปี 2367 และมีงิ้วเข้ามาเล่นได้ในปี 2392
คณะงิ้วเล่นไปสักพักก็เกิดมีคนป่วย ทำให้พวกเขาระลึกว่า ควร “เจี๊ยฉ่าย” แบบตอนอยู่เมืองจีน เพื่อเป็นการขอขมาเทพ
ปรากฏว่านอกจากชาวงิ้วหายป่วยแล้ว ชาวบ้านทั้งหลายที่เคยเจ็บออดแอดก็อาการดีขึ้นไปด้วย พวกเขาจึงถามเคล็ดลับกับคณะงิ้ว และได้ความว่า มาจากการทำพิธีกินผักนั่นเอง
ดังนั้นคณะงิ้วจึงสอนชาวบ้านว่า นอกจากการเคารพเทพเจ้าและบรรพบุรุษอย่างที่ทำเป็นประจำอยู่แล้ว ก็ควรจะถือศีลกินผักไปด้วย พอชาวบ้านทำตาม ก็หมดโรคไปอย่างน่าอัศจรรย์ เลยมีคนไทยเชื้อสายจีนปฏิบัติตามด้วยความศรัทธาตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา และแพร่ไปทั่วกลุ่มคนจีนอื่น ๆ ทั่วประเทศ โดยที่ภูเก็ตเป็นงานใหญ่สุดนั่นเอง
ด้วยเหตุนี้การกินเจถึงเป็นธรรมเนียมสำคัญของคนไทยเชื้อสายจีน
จากพลวัตรที่เปลี่ยนแปลงไปของสังคม การกินเจที่เมืองไทยในปัจจุบันบางทีอาจทำให้ดูเหมือนเป็นแฟชั่นมากกว่าทำบุญตามธรรมเนียมเดิมที่เคยปฏิบัติกันมา มีการผลิตสิ่งเทียมเนื้อต่าง ๆ ออกมาหลายแบบเพื่อตอบสนองตลาด จนคนที่เคร่งบางคนรู้สึกไม่พอใจเพราะการทำแบบนี้ถือว่า เป็นการยึดติดกับรูปรส ไม่ได้ทำเพื่อละเลิกเนื้อสัตว์จริง ๆ แต่ขณะเดียวกันก็มีกระแสอีกด้านหนึ่งว่า เมนูเจเหล่านี้ถือเป็นความสร้างสรรค์ที่ในการสืบทอดวัฒนธรรมเดิมให้คงอยู่ในรูปแบบใหม่
การกินเจมีในจีนจนถึงทุกวันนี้ แต่ที่มีเป็นการเป็นงานจัดเป็นเทศกาลใหญ่ มีแค่ที่ไทยเท่านั้น หากลอง Google ด้วยคำว่า Vegetarian Festival ผลการค้นหากว่า 95% ก็คือเทศกาลกินเจของไทยนี่แหละ ซึ่งการกินเจเป็นสิ่งที่คนจีนเคยปฏิบัติด้วยความเชื่อที่ต่างกันไป แต่ก็ไม่ได้มีการกินทั้งประเทศ ทำกันแค่ในคนบางกลุ่มเท่านั้น ก่อนจะโดนกวาดล้างไปมากตอนปฏิวัติวัฒนธรรม
อย่างไรก็ตามธรรมเนียมกินเจในจีนได้เสื่อมลงจนแทบจะหมดไปแล้วจากจีน แต่ก็ยังมีเหลือในไต้หวัน ส่วนในไทยเราที่รับมาจากจีนนั้นกลับรุ่งเรืองจนแพร่ไปสู่ประเทศเพื่อนบ้าน จนกลายเป็น ประเทศที่มีการฉลองเทศกาลอย่างยิ่งใหญ่ ทั้งจากทางภาครัฐและเอกชน แม้จะมีการเปลี่ยนแปลงรูปแบบไปตามกาลเวลาก็ตาม
_____________________
ขอขอบคุณข้อมูลจาก
The Wild Chronicles
ศิลปวัฒนธรรมฉบับพิเศษ "เทศกาลจีน และการเซ่นไหว้" โดยถาวร สิกขโกศล
https://www.blockdit.com/posts/616954198e5f180e8a9a7192
|
