เมื่อกล่าวถึงพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว หรือรัชกาลที่ 5 หลายคนมักนึกถึงพระมหากษัตริย์ที่มีพระชายาจำนวนมาก แต่สิ่งที่ท้าทายพระองค์มากที่สุดในช่วงรัชสมัย คือปัญหาเรื่องการมีพระราชโอรสเพื่อสืบราชสมบัติให้ถึงรัชกาลที่ 6
.
บันทึกประวัติศาสตร์ระบุว่า รัชกาลที่ 5 มีพระภรรยาเจ้า 9 พระองค์ เจ้าจอมมารดา 27 คน และเจ้าจอมอีก 117 คน รวมทั้งสิ้น 153 คน โดยจากพระภรรยาและเจ้าจอมมารดา 36 คน ได้ให้กำเนิดพระราชโอรส 32 พระองค์ และพระราชธิดา 44 พระองค์ นอกจากนี้ยังมีพระราชบุตรที่ตก (แท้ง) จำนวน 21 พระองค์ รวมทั้งสิ้น 97 พระองค์
.
เมื่อพระองค์มีพระชนม์เพียง 14 ปี 3 เดือน ก็ทรงมีพระธิดาองค์แรก คือ "พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าผ่องประไพ" จากเจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์แข (ประสูติเมื่อ 19 ธันวาคม พ.ศ. 2410) ขณะที่ยังทรงพระอิสริยยศเป็น "สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์ กรมขุนพินิตประชานาถ" และในปีถัดมา ก็ประสูติพระราชธิดาอีกหนึ่งองค์ คือ "พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมขุนสุพรรณภาควดี" จากเจ้าคุณพระประยุรวงศ์ (เจ้าคุณจอมมารดาแพ)
.
แม้รัชกาลที่ 5 จะมีพระราชโอรสจำนวนมาก แต่พระราชโอรสเหล่านั้นล้วนเกิดจากเจ้าจอมมารดา ซึ่งไม่มีสิทธิ์สืบราชสมบัติตามกฎมณเฑียรบาล เนื่องจากมารดาของพระโอรสไม่ใช่เชื้อพระวงศ์แท้จริง
.
จนกระทั่ง 11 ปีหลังจากมีพระธิดาองค์แรก สมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า ได้ประสูติพระราชโอรสองค์ที่ 21 "สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิรุณหิศ สยามมกุฎราชกุมาร" เมื่อวันที่ 27 มิถุนายน 2421 ซึ่งพระองค์ได้รับการโปรดเกล้าให้เป็นรัชทายาทเมื่อพระชนม์ 8 พรรษา แต่พระราชโอรสพระองค์นี้เสด็จสวรรคตเมื่อพระชนมายุไม่ถึง 17 พรรษา
.
เหตุการณ์นี้นำไปสู่การสถาปนาพระองค์เจ้าเสาวภาผ่องศรี พระวรราชเทวี เป็นสมเด็จพระบรมราชินีนาถพระองค์แรกของราชวงศ์จักรี
.
ดังนั้น ปัญหาการสืบราชสมบัติในช่วงต้นรัชสมัยรัชกาลที่ 5 จึงเป็นเรื่องที่ทั้งท้าทายและยากลำบาก เพราะต้องมีพระราชโอรสที่มีพระประสูติกาลจากพระภรรยาเจ้าในขณะที่ต้องให้พระโอรสมีพระชนมายุยืนยาว ซึ่งอาจเป็นเหตุผลหนึ่งที่ทำให้รัชกาลที่ 5 ทรงมีพระภรรยาและเจ้าจอมหลายพระองค์